Rozwód

W rozwodzie nie tylko chodzi o rozstanie małżonków. W wyroku rozwodowym Sąd orzeknie również o władzy rodzicielskiej (o ile małżonkowie mają dzieci małoletnie), o kontaktach rodzica z dzieckiem i obowiązku alimentacyjnym, jak również o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania.

Kiedy możliwy jest rozwód?

Sąd orzeknie rozwód w sytuacji, gdy nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia małżeństwa, a więc wówczas gdy pomiędzy małżonkami, więzi małżeńskie: duchowe, fizyczne i gospodarcze zupełnie ustały i nie jest możliwy powrót do wspólnoty małżeńskiej we wszystkich tych trzech płaszczyznach.

Sąd indywidualnie ustala, czy są podstawy do orzeczenia rozwodu.

Rozwód z orzeczeniem o winie czy bez orzeczenia o winie

Można bez cienia przesady stwierdzić, że ile jest spraw rozwodowych, tyle jest przyczyn rozkładu pożycia małżeńskiego. Sprzeniewierzenie się obowiązkom małżeńskim może przybrać różną postać, lecz w postępowaniu rozwodowym chodzi o ustalenie konkretnych przyczyn, które należy każdorazowo skrupulatnie poddać ocenie. Ustalenie winy ma jednak znaczenie z punktu widzenia finansowego. Wina małżonka może bowiem zabezpieczyć ekonomicznie tego małżonka, który winy nie ponosi.

Sąd skrupulatnie prowadzi postępowanie dowodowe, oceniając, czy jeden, czy obydwoje małżonków przyczyniło się do rozkładu ich małżeństwa. Tutaj niezmiernie istotne jest wykazanie uprzednio zgromadzonych dowodów na wykazanie winy małżonka. Zaznaczyć należy, że jeżeli zdaniem Sądu obydwoje małżonkowie przyczynili się do rozpadu małżeństwa, to Sąd nie miarkuje winy, a zatem nie wskazuje, który z nich przyczynił się bardziej do rozkładu pożycia małżeńskiego. W takich przypadkach Sąd orzeka rozwód z orzeczeniem winy obydwojga.

Alimenty dla małżonka

Jeżeli wskutek rozwodu, sytuacja materialna małżonka niewinnego uległa pogorszeniu, małżonek wyłącznie winny może zostać zobowiązany do przyczynienia się w odpowiednim zakresie do zaspokajania potrzeb tego małżonka.

Natomiast małżonek, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia może dochodzić alimentów od byłego małżonka, jeżeli znajduje się w niedostatku.

Pamiętać jednak należy, że nierozważne zachowania byłego małżonka uprawnionego do alimentów, prowadzące do pogorszenia jego sytuacji życiowej nie mogą obciążać zobowiązanego do alimentacji, co w konsekwencji może godzić w zasady współżycia społecznego i prowadzić do oddalenia powództwa o alimenty na podstawie art. 5 k.c. w stosunku pomiędzy rozwiedzionymi małżonkami (wyrok SN z dnia 11.07.2000, II CK 1015/00).

Sposób korzystania z mieszkania

Gdy małżonkowie mieszkają pod jednym dachem, Sąd rozstrzygnie o sposobie korzystania ze wspólnego mieszkania po rozwodzie.

Alimenty dla dziecka

Każde z rodziców zobowiązane jest do wychowania i utrzymania dziecka. Jeśli wykonywanie obowiązku wychowawczego spoczywa w przeważającej mierze na jednym rodzicu, wówczas świadczenie alimentacyjne drugiego rodzica polega na pokrywaniu w całości lub w części kosztów utrzymania lub wychowania dziecka. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, jaka powinna być wysokość alimentów na rzecz dziecka. Wysokość tę bowiem wyznacza zakres potrzeb dziecka (tych usprawiedliwionych, czyli w przeważającej mierze konsumpcyjnych) oraz możliwości zarobkowe (majątkowe) rodzica zobowiązanego.

Zabezpieczenie potrzeb rodziny

Małżonkowie zobowiązani są łożyć na utrzymanie rodziny, którą przez swój związek założyli. Obowiązek ten nie zostaje zniweczony przez fakt złożenia pozwu o rozwód. Rodzina istnieje dopóki nie ma rozwodu, a więc do zakończenia procesu rozwodowego prawomocnym wyrokiem. Rodziną jest małżonek i dzieci, a gdy nie ma dzieci małoletnich, rodzinę stanowi drugi małżonek.

Jeśli małżonek przestał przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, zasadnym jest złożenie stosownego wniosku o zabezpieczenie tych potrzeb na czas toczącego się postępowania rozwodowego. Jest to bardzo ważne, gdyż małżonek ten zostanie zobowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania domu, które dotychczas ponosił.

Zasada równej stopy życiowej

Ważna dla zachowania równowagi przy ustalaniu wysokości kosztów utrzymania rodziny jest zasada równej stopy życiowej. Stopień zaspokojenia potrzeb każdego z małżonków (rodziny) nie powinien nawet na czas postepowania o rozwód (czy separację) wykazywać zróżnicowania. Alimenty dochodzone na tej podstawie zasądzane są w jednej globalnej kwocie dla całej rodziny, a nie osobno dla poszczególnych jej członków.

Władza rodzicielska

Jeśli małżonkowie posiadają małoletnie dzieci, Sąd będzie rozstrzygał w zakresie władzy rodzicielskiej rodziców. Oznacza to, że postępowanie rozwodowe służyć będzie nie tylko rozstrzyganiu przyczyn rozpadu małżeństwa, ale również prowadzone będzie postępowanie dowodowe w zakresie ustalenia sytuacji opiekuńczo – wychowawczej wspólnych, małoletnich dzieci stron. Pamiętać należy, że nadrzędną i dominującą zasadą rozpoznawania spraw o rozwód tych małżonków, którzy posiadają dzieci, jest zasada kierowania się ich dobrem. „Dobro dziecka” jest podstawowym zagadnieniem w prawie rodzinnym i w najprostszej postaci można je sprowadzić do zapewnienia dziecku warunków rozwoju osobowego (duchowego) i egzystencji materialnej. Więcej na ten temat w zakładce „dzieci”.

Rozwód rodziców nie może w żaden sposób naruszyć ani zagrozić dobru dziecka. Kto, jak nie rodzice najlepiej znają swoje dzieci i wiedzą, co dla nich najlepsze? Jednakże rodzice będący w konflikcie bardzo często tracą z pola widzenia realne potrzeby dziecka i traktują je jako „karta przetargowa” w rozgrywkach z przeciwnikiem tj. swoim małżonkiem, wikłając dziecko w konflikt dorosłych. Jest to bardzo niebezpieczne zjawisko, które wpływa na rozwój dziecka, ale również jest podpowiedzią dla Sądu rozstrzygającego co do decyzji o władzy rodzicielskiej.

Kontakty rodzica z dzieckiem

Każdy rodzic, bez względu na sprawowaną władzę rodzicielską, ma prawo do kontaktów ze swoim dzieckiem. Kontakty z dzieckiem mogą zostać ustalone między rodzicami, bez ingerencji Sądu, jeszcze przed wszczęciem postępowania rozwodowego w ramach tzw. porozumienia opiekuńczo – wychowawczego lub w trakcie takiego postępowania sądowego. Ustalenie treści porozumienia nie jest proste, albowiem konflikt rodziców i wzajemne pretensje nie sprzyjają osiągnięciu zgodnego stanowiska. Co ważne jednak, osiągnięcie konsensusu co do treści porozumienia wychowawczego zdecydowanie przyspiesza i usprawnia rozwód. Pamiętać także należy, że brak respektowania przez rodzica uprawnionego do kontaktu orzeczenia Sądu w tym przedmiocie może być sankcjonowane karą pieniężną.

Podział majątku przy rozwodzie

Majątek małżonków może zostać podzielony dopiero po ustaniu wspólności majątkowej, która najczęściej następuje wskutek orzeczenia przez sąd rozwodu. Rozliczenie się przez małżonków z zebranego przez cały okres małżeństwa majątku, którym bardzo często jest dom (czasami w kredycie hipotecznym), samochód, dzieła sztuki, oszczędności, lokaty, akcje na giełdzie papierów wartościowych, jest niejednokrotnie bardzo trudne i czasochłonne. Trudności, jakie mogą się pojawić podczas podziału nie tylko uwarunkowane są niechęcią małżonków do siebie, ale również zawiłością przepisów prawnych i stanem faktycznym.

Więcej informacji na ten temat znajdziesz w zakładce „podział majątku”.

Rozdzielność majątkowa

Wspólność majątkowa małżeńska w okresie jej funkcjonowania między małżonkami jest wspólnością bezudziałową (tzw. łączną). Z chwilą ustania wspólności majątkowej oboje małżonkowie mają równe udziały. Zazwyczaj chwilą, z którą ustaje wspólność małżonków jest rozwód. Jednakże pamiętać należy, że małżonkowie, w trakcie małżeństwa lub przed jego zawarciem, mogą odmiennie od ustawowego wzorca określić zasady przynależności praw do majątku wspólnego oraz wysokość udziałów w majątku wspólnym po ustaniu wspólności majątkowej. Niekiedy jednak konieczne jest sądowe ustanowienie rozdzielności majątkowej. Taka sytuacja ma miejsce co do zasady wtedy, gdy skłóceni małżonkowie nie potrafią już wspólnie zarządzać majątkiem, jak również gdy nie są w stanie się porozumieć co do umownego jej ustanowienia, a brak współpracy małżonków w tej kwestii zagraża ich wspólnym jak i jednostkowym interesom majątkowym. Sądowe ustalenie rozdzielności majątkowej ma tę zaletę, że z ważnych przyczyn istnieje możliwość ustanowienia takiej rozdzielności z datą wsteczną.

Przemoc domowa

Przemoc fizyczna, psychiczna, ekonomiczna, seksualna jest przestępstwem. Artykuł 207 § 1 Kodeksu karnego brzmi: Znęcanie się fizyczne lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny – podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Jeżeli czyn określony połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Jeżeli następstwem czynu jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12.

Aby można było przypisać sprawcy znęcanie się i w konsekwencji go skazać, muszą istnieć dowody na to, że w pewnym okresie sprawca dopuścił się wielu różnych czynów. Przestępstwo znęcania się jest przestępstwem wieloczynowym. Aby ustalić, że doszło do przestępstwa ściganego z art. 207 k.k., trzeba udowodnić, że czyny powtarzały się, że znęcanie nad członkiem rodziny trwało jakiś czas i że poszczególne działania sprawcy mają ze sobą związek. Jeżeli do organów ścigania dotrze informacja wyłącznie o jednym z czynów sprawcy, może być ono zakwalifikowane jako inne przestępstwo. Zdarza się jednak także, że pomimo, iż ofiara przemocy w rodzinie mówi policji lub prokuraturze o znęcaniu, dochodzi do błędnej kwalifikacji. Pojedyncze czyny, których dokonują sprawcy przemocy domowej, mogą nie być przestępstwami lub mogą wypełniać znamiona różnych przestępstw, jak np.: naruszanie nietykalności cielesnej (art. 217 k.k.), groźby karalne (art. 190 k.k.), zmuszanie do określonych zachowań (art. 191 k.k.), znieważanie (art. 216 k.k.), niszczenie rzeczy (art. 288 k.k.), bezprawne pozbawienie wolności (art. 189 k.k.), spowodowanie uszczerbku na zdrowiu (art. 156, 157 k.k.), zgwałcenie (art. 197 k.k.), kradzież na szkodę osoby najbliższej (art. 278 § 4) i wiele innych.

Zarodki In-vitro przy rozwodzie

W Polsce, brak jest norm prawnych regulujących kwestię sytuacji zarodków in-vitro pary małżeńskiej, która zamierza się rozwieść. Niestety prawodawstwo innych krajów Europy także nie reguluje tej kwestii. Przykładowe rozwiązania sporu o zarodki znajdziemy na sąsiednim kontynencie, w Stanach Zjednoczonych, gdzie praktykuje się przekazanie ich w darowiźnie klinice do celów badawczych lub przekazanie ich innej parze lub jednej z rozstających się osób. Pojawiają się również inne możliwości dysponowania zarodkami, jednakże zasadniczą kwestią jest ustalenie statusu prawnego zarodka. Powstaje tutaj pytanie, czy prawa do dysponowania zarodkiem należy upatrywać w kwestiach dóbr osobistych dawcy materiału genetycznego lub jego prawa własności do zarodków, czy też może należy zastosować punkt widzenia „prawa do życia” i pozwolić na jego wykorzystanie?